จดหมายเปิดผนึก……..ความเห็นของภาคประชาสังคมกรณีโครงการก่อสร้างอาคารสูง วัดยานนาวา

เรื่อง      ความเห็นของภาคประชาสังคมกรณีโครงการก่อสร้างอาคารสูง วัดยานนาวา

เรียน     เลขาธิการสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และประธานคณะกรรมการผู้ชำนาญการ

ด้วยข้าพเจ้าทั้งหลายผู้มีชื่อดังต่อไปนี้ ได้แก่ มูลนิธิเสฐียรโกเศศ-นาคะประทีป   คณะอนุกรรมาธิการอนุรักษ์และพัฒนาแหล่งมรดกวัฒนธรรม วุฒิสภา สมาคมสถาปนิกชุมชนเมืองไทย  สมาคมอิโคโมสไทย  สมาคมอนุรักษ์ศิลปกรรมและสิ่งแวดล้อม กรรมาธิการอนุรักษ์ศิลปสถาปัตยกรรมสมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์  บางกอกฟอรั่มและเครือข่ายอนุรักษ์ฟื้นฟูเมืองเก่าทั่วประเทศ  ตลอดจนนักวิชาการ นักเรียน นักศึกษาและประชาชนทั่วไป ได้รับทราบข้อมูลอันเป็นที่ยุติว่า บัดนี้ได้มีบุคคลได้มาซึ่งสิทธิในการเข้าทำประโยชน์บนที่ดินของวัดยานนาวา พระอารามหลวง ด้านติดสะพานตากสิน (สะพานสาทร) บริเวณซึ่งเดิมเป็นชุมชนที่เรียกตนเองว่าชุมชนหวั่งหลี อันนับเป็นชุมชนท้องถิ่นตามรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน เพื่อจัดทำโครงการหรือกิจการในเชิงพาณิชย์ คือ การก่อสร้างที่พักแรมประเภท Residence หรือนัยหนึ่งคือธุรกิจประเภทโรงแรมที่มีขนาดเกินกว่า ๘๐ ห้อง จำนวน ๒ อาคาร ความสูง ๓๔ชั้น และ ๒๖ ชั้น

ข้าพเจ้าทั้งหลายขอเสนอข้อมูลและความเห็นต่อกรณีดังกล่าว  ดังต่อไปนี้

๑.การลดคุณค่าอย่างมีนัยสำคัญของโบราณสถานที่มีคุณค่าทางศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมรวมทั้งคุณค่าทางประวัติศาสตร์

การดำเนินโครงการหรือกิจการดังกล่าว จะมีผลให้ตัวอาคารทั้งสองตั้งประชิดและลดคุณค่าอย่างมีนัยสำคัญของโบราณสถานที่ตั้งอยู่ ณ วัดยานนาวาฯ   ทั้งส่วนที่เป็นโบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนไว้โดยกรมศิลปากรแล้ว อันได้แก่ พระอุโบสถ   พระสำเภาเจดีย์  เก๋งจีน และพระแท่นที่ประทับของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  และส่วนที่เป็นโบราณสถานตามพระราชบัญญัติโบราณสถาน โบราณวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๐๔ ได้แก่ อาณาบริเวณวัดยานนาวาฯ

มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์ว่าวัดนี้ได้ก่อสร้างมาตั้งแต่ปลายกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี กรณีจึงถือได้ว่าวัดยานนาวาฯ และโบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนไว้แล้วมีคุณค่าสำคัญทางประวัติศาสตร์ของชาติ นอกเหนือจากคุณค่าทางศิลปกรรมและสถาปัตยกรรม (รวมบริเวณของอาคารหรือสิ่งปลูกสร้าง ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. ๒๕๓๗) อันควรได้รับการอนุรักษ์ให้เป็นมรดกวัฒนธรรมของชาติสืบไป

๒. การเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์

คุณค่าดังกล่าวจะดำรงอยู่มิได้ถ้าปราศจากภูมิทัศน์ที่ดี อันหมายถึงการเข้าถึงคุณค่าด้วยการมองเห็น ทั้งภูมิทัศน์ทางประวัติศาสตร์และภูมิทัศน์ทางวัฒนธรรม การแปลงจิตวิญญาณสู่รูปลักษณ์ทางกายภาพของชนชาติใดๆ ย่อมแสดงให้เห็นถึงความลุ่มลึกทางจิตวิญญาณและปัญญาญาณของชนชาตินั้นๆ ที่จะดำรงอัตลักษณ์ (Identity) ผ่านการทัศนาด้วยการเห็นทางกายภาพ

๓. ความสำคัญตามกฎหมายและผู้มีหน้าที่ตามกฎหมาย

ความสำคัญเช่นว่านี้ แม้พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ ยังได้ให้ความสำคัญของคุณค่าของสิ่งแวดล้อมศิลปกรรม หากมีขึ้นในเขตพื้นที่ใดให้เป็นเขตพื้นที่คุ้มครองสิ่งแวดล้อมได้   ความสำคัญความสำคัญเช่นว่านี้ทางราชการจึงได้จัดตั้งกองอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมธรรมชาติและศิลปกรรมในสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยกรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) มีหน้าที่ปฏิบัติตามพันธกรณีในอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรม คืออนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมและธรรมบัญญัติของโลก ฉบับลงวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน ๒๕๑๕ ประเทศไทยในฐานะภาคีในอนุสัญญานี้มีหน้าที่ให้ความคุ้มครอง สงวน ส่งเสริมมรดกทางวัฒนธรรม ซึ่งทางสถาปัตยกรรมปรากฏในภูมิทัศน์ว่ามีคุณค่าอย่างเด่นชัดในด้านประวัติศาสตร์ ศิลปะ หรือวิทยาการ

๔.ประเด็นข้อกฎหมายที่จะต้องพิจารณาประกอบ

โดยที่การดำเนินโครงการ หรือกิจการนี้อาจมีผลกระทบต่อกฎหมายหลายฉบับดังนี้ คือ

(๑) พระราชบัญญัติโบราณสถาน โบราณวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๐๔ มาตรา ๓๒ กำหนดห้ามผู้ใดทำให้เสียหายทำลายทำให้เสื่อมค่า หรือทำให้ไร้ประโยชน์ซึ่งโบราณสถาน

(๒) พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. ๒๕๐๕ ซึ่งกำหนดให้จัดมีที่ดิน ๓ ประเภท     คือ   ที่ธรณีสงฆ์

ที่กัลปานา และที่วัด ซึ่งวัดจะต้องดำเนินการใช้ประโยชน์ที่ดินทั้ง ๓ ประเภท เพื่อการศาสนาอันจะเป็นประโยชน์ต่อสาธารณชนทุกคนมิใช่บุคคลใดบุคคลหนึ่งเป็นการเฉพาะ

๕.การรับรองสิทธิและหน้าที่พลเมืองโดยรัฐธรรมนูญ

บัดนี้โดยที่รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.๒๕๕๐ซึ่งมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ ๒๔สิงหาคม ๒๕๕๐ ได้บัญญัติรับรองสิทธิของประชาชนไว้ดังนี้

(๑) บุคคลย่อมมีสิทธิมีส่วนร่วมในกระบวนการพิจารณาของเจ้าหน้าที่ของรัฐในการปฏิบัติราชการทางปกครองอันมีผล หรืออาจมีผลกระทบต่อสิทธิและเสรีภาพของตน (ม.๕๘)

(๒) บุคคลที่รวมกันเป็นชุมชน ชุมชนท้องถิ่น หรือชุมชนท้องถิ่นดั้งเดิมมีสิทธิอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่นและของชาติและมีส่วนร่วมในการจัดการ การบำรุงรักษา และการใช้ประโยชน์จากสิ่งแวดล้อม (ม.๖๖)

(๓) บุคคลมีหน้าที่พิทักษ์ ปกป้อง และสืบสานศิลปวัฒนธรรมของชาติ (ม.๗๓)

ข้าพเจ้าทั้งหลายมีความกังวลว่าเนื่องจากขณะนี้โครงการหรือกิจการดังกล่าวได้ดำเนินการยื่นคำขออนุญาตก่อสร้างต่อกรุงเทพมหานครแล้ว และอยู่ระหว่างการนำเสนอรายงานการวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อม (EIA) ต่อ สผ.เพื่อพิจารณาและขอรับความเห็นชอบจากคณะกรรมการผู้ชำนาญการต่อไป ซึ่งหากได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการผู้ชำนาญการแล้ว จะสามารถดำเนินโครงการต่อไปได้ ซึ่งจะทำให้คุณค่าสิ่งแวดล้อมศิลปกรรมของชาติถูกละเมิดในที่สุด ดังนั้น เพื่อเป็นการป้องกันมิให้มรดกวัฒนธรรมของชาติต้องลดคุณค่าและเสื่อมคุณค่าลงไปกว่านี้ และจากเหตุผลที่เครือข่ายด้านการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนและเครือข่ายอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมได้เรียนมาแล้วข้างต้น จึงขอให้ท่านโปรดนำข้อมูลความเห็นตามที่เสนอมานี้ประกอบการพิจารณาเพื่อให้เป็นคุณูปการในการคุ้มครองมิให้ภูมิทัศน์ประวัติศาสตร์ ศิลปกรรม และสถาปัตยกรรมที่สำคัญของชาติถูกทำลายหรือทำให้เสื่อมค่าลงไป  

นอกจากเหตุผลข้างต้นแล้วในประการที่สำคัญผลการก่อสร้างอาคารประเภทโรงแรมในวัดยานนาวาฯ ถือได้ว่าไม่สมควรต่อการพระศาสนาเป็นอย่างยิ่ง เพราะหากทำได้แล้วจะมีผลให้เป็นตัวอย่างของการใช้ที่ดินของวัดไปในทำนองเดียวกันได้ต่อๆ ไป ความเสื่อมศรัทธาต่อพระศาสนาจะทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งจะขัดต่อหน้าที่ของชนชาวไทย ซึ่งจะต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่งพระศาสนา

อนึ่งในฐานะพลเมืองขอเรียกร้องให้ผู้มีหน้าที่เกี่ยวกับการพระศาสนาอำนวยการให้วัดต่างๆ สามารถใช้สถานที่อันเป็นพื้นที่ส่วนกลางเพื่อรองรับคนจำนวนมากเพื่อประกอบกิจกรรมต่างๆทางศาสนาโดยมีที่พักค้างและอนุญาตการปักกลด หรือตั้งเต็นท์ของนักบวช และผู้มาปฏิบัติธรรมหรือร่วมกิจกรรมทางศาสนาในพื้นที่ อาทิ กรณีพื้นที่กรุงเทพฯและปริมณฑล เช่น พุทธมณฑล ศาลายา เป็นต้น ทั้งนี้เพื่อมิให้เป็นภาระแก่ผู้ใดผู้หนึ่งในการจัดการหารายได้เพื่อจัดหาพื้นที่ และหรืออาคาร สถานที่และสาธารณูปการตลอดจนสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ ซึ่งแม้จะมีเจตนาเพื่อการประกอบกิจกรรมทางศาสนา แต่ผลที่ได้กลายเป็นการทำลายคุณค่ามรดกทางวัฒนธรรมทั้งที่จับต้องได้และที่จับต้องไม่ได้ซึ่งจะนำไปสู่การสิ้นศรัทธาในที่สุด

จึงเรียนมาเพื่อโปรดประกอบการอันจะเป็นคุณูปการอย่างยิ่งต่อมรดกทางวัฒนธรรมและการพระศาสนาด้วยการนำความเห็นของข้าพเจ้าทั้งหลายมาประกอบการพิจารณาต่อไปด้วย

ขอแสดงความนับถือ

ในฐานะผู้แทนเครือข่ายด้านการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนและเครือข่ายอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมตลอดจนประชาชนทั่วไป